Titel: De man die naar Auschwitz wilde
Ondertitel: Het uitzonderlijke verhaal van onverschrokken heldenmoed
Schrijver: Denis Avey (met Rob Broomby)
Jaar van uitgifte: 2011
Flaptekst:
Het nooit eerder vertelde, waargebeurde en onvoorstelbare verhaal van Denis Avey, de Britse soldaat die uit vrije wil Auschwitz binnenging.
Denis Avey, een jonge Britse soldaat, vecht in de Tweede Wereldoorlog in Noord-Afrika. Hij wordt krijgsgevangen genomen en in de zomer van 1944 komt hij in een werkkamp in Duitsland terecht. Hij werkt zij aan zij met gevangen uit het nabijgelegen Buna-Monowitz, het concentratiekamp dat bekendstaat als Auschwitz III. Avey is geschokt door hun verhalen en elke dat ziet hij dat er mensen niet meer terugkeren. Hij voelt het als zijn plicht met eigen ogen te zien wat er in het kamp gebeurt.
Avey vay het gewaagde plan op om van plaats te wisselen met een Joodse gevangene uit Nederland. Hij trekt dien smerige gestreepte kampkleding aan en loopt tussen de ander gevangen onder de poort met ARBEIT MACHT FREI Auschwitz III binnen. Hij weet niet wat hem te wachten staan en of ze elkaar ooit weer zullen zien.
Leeswaarschuwing
Onderstaande tekst kan details van de plot en/of de afloop van het verhaal bevatten.
Hij was 21 jaar toen hij deelnam aan de oorlog. Denis Avey. Als militair begon zijn deelname aan de Tweede Wereldoorlog in de woestijn in Afrika, waar hij vocht tegen de Italianen. Maar gedurende de oorlog nam het lot een onverwachtse wending voor hem, toen hij tijdens zijn krijgsgevangenschap de Nederlandse Jood tegenkwam, die Hans heette. Dat verhaal leverde hem in 2010 de ‘Heroes of the Holocaust’ medaille op voor uitzonderlijke moed. Avey heeft zijn bijzondere relaas met medewerking van Rob Broomby, correspondent voor BBC World Service, nu na al die jaren te boek gesteld en inmiddels is de Nederlandse vertaling verschenen bij uitgeverij The House of Books.
“De man die naar Auschwitz wilde” omvat eigenlijk drie delen. In het eerste gedeelte beschrijft Avey zijn ervaringen op het slagveld in Noord Afrika. Avey was in dienst gegaan omwille van het avontuur en niet uit vaderlands liefde en een indrukwekkend avontuur werd het. Het leven in de woestijn kende vele ontberingen, ook voor Avey en deze fase heeft in het leven van de dan nog jonge Avey een behoorlijke stempel gedrukt, hoewel die ervaringen hem later nog goed van pas zouden komen. Tamelijk ingrijpend voor hem was het moment, waarop zijn goede vriend stierf, nadat hun pantserwagen onder vuur was genomen. Zelf was hij gewond geraakt, maar hij was dankbaar dat hij die aanslag overleefd had en eigenlijk voelde hij zich daarover behoorlijk schuldig. Een schuldgevoel dat hij nog lang bij zich gedragen heeft. Zijn ervaringen zijn weliswaar indrukwekkend om te lezen, maar tot zo ver lijkt het verhaal van Avey niet bijster bijzonder voor de lezer ten opzichte van andere verhalen van militairen, die actief deelnamen aan de strijd.
Het boek neemt pas echt een opmerkelijke wending in het tweede deel, waarin Avey schrijft over zijn krijgsgevangenschap door de Duitsers, die meteen na die beschieting plaatsvond. Na een hele omzwerving kwam Avey samen met andere gevangenen aan in kamp E-175. Een kamp dat in de onmiddellijke nabijheid gelegen was van het concentratiekamp Auschwitz III – Monowitz, een werkkamp dat een onderdeel was van vernietigingskamp Auschwitz. Daar stond een fabriek van IG Farben, waar zowel Joden als krijgsgevangenen zij aan zij werkten zonder contact te hebben met elkaar. Toch bereikten geruchten kamp E-175 dat er in kamp Auschwitz ernstige zaken gaande waren en Avey wilde zelf aanschouwen hoe het kampleven in Monowitz was. Hij beschouwde het als zijn plicht om, indien die geruchten waar waren, daarvan na de oorlog verslag te kunnen doen. Op een dag bood die kans zich aan. Het lukte Denis Avey om in gesprek te raken met een Nederlandse Jood, Hans genaamd en ze besloten voor één nacht te ruilen van plaats. Voor Hans leverde dat een nacht slapen in een betere omgeving op en wat extra eten. Voor Avey begon zijn kans tot nader onderzoek. Uiteraard was de eerste aanblik van alle verschrikkingen zo overweldigend voor hem dat hij niet in staat was om alles te onthouden en daarom stelde hij na enige tijd aan Hans voor om nogmaals een persoonswisseling op touw te zetten. De risico’s die beide mannen genomen hadden destijds waren enorm groot, ondanks dat ze hulp hadden van een omgekochte kapo en de twee vrienden van Avey.
In het derde deel staat de periode na de oorlog centraal. Avey beschrijft daarin hoe weinig aandacht er van de kant van zijn superieuren was voor zijn rapportage over Auschwitz. Die teleurstelling deed hem zijn oorlogservaringen verdringen, Auschwitz was een andere wereld geweest. Toch werd hij steeds met dat stuk verleden geconfronteerd. Vanaf 1999 ging Avey zich weer bezig houden met de Tweede Wereldoorlog, wat uiteindelijk leidde tot het schrijven van “De man die naar Auschwitz wilde”.
Het verhaal van “De man die naar Auschwitz wilde” doet in eerste instantie ongelovig aan met als gevolg dat er wereldwijd al diverse discussies zijn gevoerd over de betrouwbaarheid ervan. Zo wordt het twijfelachtig gevonden waarom Avey zo lang gewacht heeft om met het verhaal naar voren te komen. Zelf zegt hij dat hij het vlak na de oorlog geprobeerd heeft, maar omdat niemand hem geloofde, heeft hij zijn ervaring de rest van zijn leven voor zich gehouden. Ook gaat het gerucht de ronde dat een andere militair een soort gelijke ervaring heeft gehad en dat Avey zich dat verhaal thans toegeëigend heeft. Van de Nederlandse Jood Hans is tot op heden geen spoor gevonden. Voor zijn getuigenis over kamp Monowitz beroept Avey zich op getuigenissen van andere vooraanstaande Joodse gevangenen als Elie Wiesel en Primo Levi. Natuurlijk is het verbazingwekkend te noemen dat noch de bewakers noch de overige kampbewoners ook maar iets gemerkt hebben van deze persoonswisseling, die zelfs twee keer plaats gevonden had. Alleen al vanwege het feit dat Avey zijn hoofd niet geschoren had, zoals dat bij de Joodse gevangenen wel gebeurde. Anderzijds zijn er wel meer buitengewone verhalen uit de Tweede Wereldoorlog overgeleverd, die voor buitenstaanders nauwelijks te geloven zijn. De vraag is echter of het er echt toe doet of Avey de waarheid vertelt of niet. Immers, wat is de kern van “De man die naar Auschwitz wilde”?
De kern van Avey’s verhaal is dat hij een boodschap wilde overbrengen aan de wereld en wel wat er zich in Auschwitz afspeelde. De wereld moest getuige worden van alle verschrikkingen van het kamp, zoals ondervoeding, mishandelingen en de dood, die een trouwe metgezel was in het kamp. Die weerzinwekkende gebeurtenissen zijn al voldoende bewezen aan de hand van diverse ooggetuigenverslagen, unieke foto’s en filmmateriaal. Het blijft een goede zaak dat deze feiten doorverteld worden en als dat dan gebeurt aan de hand van een overtuigend geschreven en tegelijk ijzingwekkend boek, kan de auteur nog maar weinig kwalijk genomen worden.
Dit is het 71ste deel in de categorie “Uitgelezen”. Op deze pagina houd ik bij welke boeken ik uitgelezen heb.